“Mijn spreekuur is lichter geworden sinds we ons richten op positieve gezondheid! Ik heb veel meer plezier in mijn vak en aan het eind van de dag heb ik energie over. Daarnaast heb ik beter contact met mijn patiënten en voel ik mij dichter bij de kern van mijn vak dan in de jaren hiervoor,” aldus Martijn van der Waart, sinds 2009 huisarts in Hengelo.
We spreken Van der Waart over de manier waarop Positieve Gezondheid vorm krijgt in zijn praktijk in de Hengelose wijk Slangenbeek. Van der Waart: “Sinds we ons richten op positieve gezondheid is binnen het team meer saamhorigheid en hebben we een veel duidelijker koers. We spreken patiënten, maar ook elkaar, aan op kracht en competenties. Er is een natuurlijke focus op wat goed gaat en op wat we belangrijk vinden in ons werk. Dat geeft een fijne, optimistische sfeer en bovendien meer saamhorigheid en een positieve teamspirit!”
Een tekortschietend zorgsysteem
Van der Waart constateerde na 8 jaar huisarts dat hij aan het einde van zijn werkdag geen energie meer had en hij voelde een onvermogen te kunnen bieden wat patiënten nodig hebben. “Enerzijds liep ik aan tegen de werkdruk. Ik draaide productie: had korte consulten en zag gemiddeld 25 à 30 patiënten per dag. Altijd weer die ellendige 10 minuten, een race tegen de klok met een volle wachtkamer die in de nek hijgde.”
Anderzijds merkte hij dat het zorgsysteem voor een steeds groter groeiende groep patiënten tekortschoot. Alles was gericht op de klacht en het snel fixen ervan. Dit systeem werkt prima voor bijvoorbeeld een blindedarmontsteking of een gebroken been, maar voor een steeds groter wordende groep patiënten heeft het onvoldoende te bieden. Bijvoorbeeld voor patiënten met chronische pijnklachten, handicaps, chronische ziekten of onbegrepen klachten. Daarbij merkte Van der Waart dat de medische benadering te weinig handvatten bood. “Maar hoe dan wel? Ik werd er soms moedeloos van,” aldus Van der Waart.
Doorbraak door nieuwe inzichten
Door zijn vrouw werd Van de Waard begin 2016 gewezen op het gedachtengoed van Positieve Gezondheid. Zij werkte destijds bij de GGD, waar Positieve Gezondheid al onderdeel was van het meerjarenbeleidsplan. “Ik ben mij erin gaan verdiepen. Al snel werd ik geraakt door alles wat ik hierover las en hoorde. Nog niet eerder werd er zo duidelijk woorden gegeven aan het gevoel wat ik al die jaren gevoeld had! En mooier nog: er bleek een doorgang mogelijk voor de vastgelopen contacten met bepaalde patiënten waarvan ik zo uitgeblust kon raken. Die doorgang was Het Andere Gesprek.”
Positieve gezondheid gaat over meer dan alleen fysieke gezondheid. Het gaat over welzijn, het gaat over balans, over wat voor jou als mens werkelijk belangrijk is in jouw leven, hoe je bent ingebed in jouw directe omgeving, op welke manier je deelneemt aan de maatschappij. Dat heeft ook alles te maken met leefstijl, het is verweven met elkaar en kan eigenlijk niet los van elkaar gezien worden.
Samen onderweg
Een paar maanden later, sprak Van der Waart zijn collega Erwin Tappel, fysiotherapeut. Tappel herkende de problematiek. Op deze manier werken was niet dienstbaar aan jezelf en zeker niet aan de patiënt en de maatschappij. Toevallig bleek ook hij het gedachtengoed Positieve Gezondheid van Machteld Huber te kennen. “Huber gaf ons door ‘het spinnenweb’ een praktisch instrument in handen. Intuïtief wisten we dat we op het goede spoor zaten. Zeker ook door de verhalen van andere collega’s in het veld over wat het hen allemaal had gebracht,” aldus Van der Waart.
Van der Waart en Tappel kregen vrijwel direct hun directe collega’s mee. En gezamenlijk besloten ze verder op onderzoek te gaan. “We bezochten andere praktijken met ervaring in het land en hadden meerdere gesprekken met het IPH. Via hen kwamen we uiteindelijk in contact met Menzis, die dit gedachtengoed ook al langere tijd had omarmd. Door middel van een startsubsidie van Menzis, kreeg ons project vleugels. Wij konden een projectleider aanstellen en scholing organiseren voor ons personeel.”
Samen werken aan gezondheid
Inmiddels is Positieve Gezondheid ook ingebed in het project Samenwerken in de Wijk. In nauwe samenwerking met de gemeente Hengelo zijn contacten gelegd met talloze aanbieders van zorg en welzijn in de wijk Slangenbeek. Van fysiotherapeuten tot scholen, van verzorgingstehuizen tot sportverenigingen. En natuurlijk zijn ook bewoners van de wijk betrokken bij de plannen. Zij denken mee via bewonerspanels.
“Inmiddels is er met financiële steun van de gemeente een wijkwebsite gebouwd en gelanceerd, www.slangenbeekgezond.nl, waarop alle diverse activiteiten vindbaar zijn voor onze inwoners. En daarnaast veel informatie over zorg en welzijn. Daar zijn we natuurlijk supertrots op!” verteld Van der Waart.
Twente loopt voorop!
Positieve gezondheid krijgt als gedachtengoed een steeds grotere rol in de maatschappij. In Twente is zelfs, en dat is uniek, een lectoraat positieve gezondheid, leefstijl en leiderschap. “Twente loopt voorop in NL en daar mogen we echt trots op zijn! Het lectoraat zal ongetwijfeld een enorme motor zijn om Positieve Gezondheid nog verder in te bedden in alle haarvaten van onze Twentse samenleving,” aldus Van der Waart.
Het zou volgens Van der Waart mooi zijn als de diverse losse initiatieven binnen Twente bij elkaar komen en intensiever gaan samenwerken. Dat zou helpen om nog krachtiger te worden. Alle belangrijke partijen aan tafel: zorgverleners, verzekeraars, gemeente, welzijnsorganisaties, scholen en niet te vergeten de inwoners van Twente. Samen voor een Gezond en Veerkrachtig Twente!
Inbedding in de praktijk
Positieve gezondheid wordt in de gehele bedrijfsvoering van de Hengelose huisartsenpraktijk tot uiting gebracht: van de informatie op de website, een gigantisch Spinnenweb in de wachtkamer, filmpjes op het wachtkamerscherm, folders en placemats met het Spinnenweb op alle bureaus. De patiënt en de dokter kunnen er niet omheen.
Martijn van der Waart: “Ons hele team is naast Positieve Gezondheid ook getraind in het Oplossingsgericht Werken van Fredrike Bannink, een enorm waardevolle training die wat ons betreft naadloos aansluit en complementair is aan het werken met Positieve Gezondheid. Bij Oplossingsgericht Werken wordt ruim aandacht besteed aan positief werkgeverschap. Het werken aan veerkrachtige werknemers en teams staat daarbij centraal. Dat zit in tal van kleine en grote zaken. Bijvoorbeeld door bij vergaderingen altijd te beginnen met de vragen: Wat gaat er goed? Waar zijn we trots op? En ook door bijvoorbeeld in voortgangsgesprekken met medewerkers dit soort vragen te laten prevaleren boven alles wat er wellicht nog niet goed gaat, of beter kan.”
Toepassing in de spreekkamer
Van der Waart: “Ik vertel over Positieve Gezondheid als consulten dreigen vast te lopen, bij patiënten waarvan je van tevoren al buikpijn of wanhoop krijgt. Dan vraag ik letterlijk toestemming om het consult anders te mogen aanvliegen. Ik vraag patiënten online het Spinnenweb in te vullen en daarna terug op het spreekuur. Dan volgt een gesprek waarin ik vragen stel als: Wat valt u op aan het door u ingevulde web? Wat gaat goed? Waar bent u tevreden over? Bent u iets tegengekomen wat u triggerde? Wat is voor u belangrijk? Wat zijn uw dromen en drijfveren? Als u iets zou willen veranderen, wat zou dat dan zijn? Wat kan een eerste stap in die richting zijn?”. De huisarts is nog geen patiënt tegengekomen die het niks vindt. Iedereen is enthousiast en ervaart beter contact, meer begrip, meer regie en overzicht.
Duiven, kinderen en kleinkinderen
Van der Waart geeft een voorbeeld: “Eén van mijn patiënten, een man van 69 jaar, liep al jarenlang de deur bij mij plat met onbegrepen pijn. Hij was overal al geweest, maar niemand kon hem een oplossing bieden. En toch hij kon zich er niet bij neerleggen: hij moest en zou een diagnose hebben. Toen hij voor de zoveelste keer bij me op het spreekuur zat met dezelfde klachten, vroeg ik hem of we het eens anders konden aanpakken. Hij was verbaasd, maar gaf toestemming. Ik liet hem de vragenlijst invullen. Een paar weken later kwam hij terug en bespraken we zijn ingevulde Spinnenweb. Ik vroeg hem waar hij energie van kreeg en waar hij zijn bed voor uit komt. Het antwoord was dat dat voor zijn duiven was… en voor zijn kinderen en kleinkinderen waar hij zo’n warm contact mee had. In die volgorde, haha!
Het gesprek veranderde daarna totaal. De donkere blik in zijn ogen verdween en er verscheen een stralende lach op zijn gezicht. Hij vertelde honderduit over de diepe blijdschap en dankbaarheid die hij ervoer in het contact met hen. Sinds die tijd is ons contact enorm veel beter. Ik kon hem complimenteren met zijn glimlach toen ik hem de volgende keer weer zag. Vroeg naar zijn duiven. En hij leerde bij de psychosomatisch fysiotherapeut beter omgaan met zijn pijn. De pijn was nog niet weg, maar wel verbeterd. En ik vroeg hem wat had gemaakt dat het beter ging. Hij zei: “Ach dokter, gewoon minder aandacht aan besteden!”
Het Spinnenweb was hét instrument om ons contact te transformeren. En voor hem om de focus te verleggen van de pijn naar alles waar hij dankbaar en vervuld van werd. Zo fungeerde “Het Andere Gesprek” niet als wondermiddel, maar wel als hefboom, als katalysator voor een ander en beter contact en een focus op de kracht in plaats van de klacht!”
Structurele financiering nog niet geregeld
“Wij geloven in het project, zien de resultaten en merken hoe blij we er vooral ook zelf van worden. Mijn werk is oprecht lichter en leuker geworden. Het contact met mijn patiënten is verbeterd en ik voel mij dichter bij de kern van dit prachtige vak,” vertelt Van der Waart enthousiast.
Het zou heel fijn zijn als Menzis definitief instapt met structurele financiering. Van der Waart: ”Ze hebben een belangrijke rol gespeeld door ons een startsubsidie te geven. Dat heeft ons écht geholpen om de eerste grote stappen te zetten. Maar toen we richting structurele financiering gingen, werd het proces stroperig en ingewikkeld. Het was voor ons vooral symbolisch: een vorm van commitment van Menzis. Die gesprekken zijn helaas mislukt. Het Andere Gesprek financieren we nu uit eigen zak. Dit soort gesprekken kosten tijd, dat is gewoon een feit. We nemen er gemiddeld een half uur voor. En daarvoor kunnen we dus maar maximaal een dubbelconsult rekenen. Het is niet anders.”
Neem contact op voor meer informatie
“Ik nodig alle collega’s van harte uit om contact op te nemen of langs te komen om te zien hoe wij dingen hebben aangepakt. Fijn als collega’s niet opnieuw het wiel hoeven uit te vinden maar kunnen leren van best practices, tips & tricks. Dat scheelt een hoop tijd en energie!” zo zegt Van der Waart.
“Daarnaast raad ik iedereen aan om het Handboek Positieve Gezondheid in de huisartspraktijk te kopen en te lezen. Onze huisartsenorganisatie is enige tijd geleden zo genereus geweest om voor alle aangesloten praktijken in Twente dit handboek ter beschikking te stellen als cadeau. Dat was echt een mooi gebaar! Maar als je ‘m nog niet hebt: schaf het boek dan vooral aan en ga ermee aan de slag!”
Martijn Van der Waart, hartelijk dank voor je bijdrage aan dit artikel voor Huisarts In Twente
